بدترین گناه کدام است؟

از نظر علوم رفتاری، اشتباهات بزرگ نتیجه سهل‌انگاری‌های کوچک است. انسان با دیدن رفتارهای ناپسند ممکن است به آن‌ها مأنوس شود، بی آن که قصدی داشته باشد رفتار ناپسند را تقلید کند.

تردیدی نیست که هر گناه بد است و برخی گناهان، سنگین‌تر و اجتناب از همه آن‌ها واجب است، اما اجازه دهید به این بهانه، حکمتی عمیق از حضرت علی (ع) را با یکدیگر بررسی کنیم و ببینیم که علم روان‌پزشکی در این باره چه دارد. امیر م?منان (ع) می‌فرماید: «سخت‌ترین گناهان، گناهی است که گناهکار، آن را کوچک بشمارد.»

واقعیت آن است که از نظر علوم رفتاری، اشتباهات بزرگ، نتیجه سهل‌انگاری‌های کوچک است. انسان با دیدن رفتارهای ناپسند ممکن است به آن‌ها مأنوس شود، بی آن که قصدی داشته باشد تا رفتار ناپسند را تقلید کند. سپس برای توجیه کارش می‌گوید: یکی دو بار که ایراد ندارد، این رفتار را انجام دهم. سپس آن کار بیشتر تکرار می‌شود و از آنجا که این رفتار ناپسند ممکن است لذت فریبنده کوتاه مدت هرچند مهلکی داشته باشد، رفتار فرد تقویت می‌شود و بی آنکه دریابد، این موضوع برایش عادی و سرانجام به آن معتاد می‌شود.

گاه، اعتیاد با حضور در جمع معتادان و دیدن اعمال آنان ریشه می‌دواند. سپس فرد با توصیه آن معتادان که می‌گویند یک بار مصرف ایراد ندارد، از مواد استفاده می‌کند و این یک‌بارها تکرار می‌شود و زمانی فرد به خود می‌آید که نه تنها مصرف مواد به او نشئه خیالی را نمی‌دهد بلکه جان و تن او را نیز مبتلا کرده و وی را به صورت مرده‌ای متحرک درآورده است.

این همان حکایت زیبای سعدی است که از قول انوشیروان می‌گوید: بنیاد ظلم در جهان، اول اندکی بوده است. هر که آمد بر او مزیدی کرده تا بدین غایت رسیده.

به عنوان مثال، خوانندگان ارجمند حتماً دقت کرده‌اند که تکیه کلام‌هایی که بازیگران مجموعه‌های کمدی تلویزیون به کار می‌برند، به زودی بین مردم رایج می‌شود و عموم مردم و به ویژه نوجوانان، رفتار این بازیگران را تقلید می‌کنند. آیا جای شگفتی دارد که گفتار و رفتار بازیگران مجموعه‌های نمایشی ماهواره‌ای که جز خیانت، جنایت، خشم و شهوت نیست، نادانسته مورد تقلید بینندگان قرار بگیرد؟

اگر برنامه‌های تلویزیون و ماهواره، قادر به تغییر رفتار و کردار بینندگان و از جمله وادار کردن آنان به انجام برخی کارها نبود، آیا صاحبان سرمایه و کارخانه و شرکت‌ها، حاضر بودند میلیاردها پول خرج آگهی‌های تبلیغاتی در تلویزیون و ماهواره کنند؟

پدران و مادران عزیز توجه نمایند که خطای کوچک اولی که به ظاهر اهمیتی نداشت، یعنی دیدن مجموعه‌های تلویزیونی غیراخلاقی از کانال‌های ماهواره، سرانجام منجر به تقلید همان رفتارها در جامعه ما می‌شود. خانواده‌ای که به این ترتیب با مسائلی روبه‌رو می‌شود که در جامعه ایران کمتر دیده می‌شد، از قبیل خیانت، جنایت، دروغ‌گویی، نافرمانی بچه‌ها از توصیه‌های مناسب والدین، فرار و...، باید خود را سرزنش کند و بگوید: «زِ که نالیم که از ماست که بر ماست». ضرب‌المثلی معروف هم می‌گوید: تخم مرغ دزد، عاقبت شتر دزد می‌شود. به گفته سعدی:

اکنون این حکمت کوتاه امیر م?منان (ع) را دوباره یادآور می‌شویم که می‌فرماید: «سخت‌ترین گناهان، گناهی است که گناهکار آن را کوچک بشمارد».