بسم الله الرحمن الرحیم

طبع انسانها بسته به نوع آب و هوای محل زندگی و رژیم غذائی موجود (عادات غذائی) به چهار دسته تقسیم می‌شود که هر یک به دو قسم منقسم می‌گردد:

ابتدا 4 گروه اصلی عبارتند از: 1- دموی 2- سوداوی 3- بلغمی 4- صفراوی که هر یک از این 4 قسم به دو گروه تر و خشک تقسیم می‌شوند. ابتدا شرح حال صفراوی‌ها و درمان‌‌های موجود:

• صفرا: در لغت به معنای زردی است که در طب جدید به آن یرقان گفته می‌شود که معمولاً اطفال تازه متولد شده در اثر مصرف بیش از حد گرمی‌جات مادران خود، در بدو تولد به آن دچار می‌شوند و اطباء طبق عادت دیرینه با تجویز مواردی مثل شیرخشت که طبعی سرد دارد به درمان این عارضه می‌پردازند.

اما درمان این عارضه در افراد بالغ طبق روایات معصومین: با سه روش انجام می‌شود که عبارتند از: 1- قی 2- تنقیه 3- حجامت که در کنار این سه روش درمانی پرهیز از موارد صفرازا مثل شیر گاو و هم توصیه می‌شود. ضمن اینکه در بین غذاهای معمول مردم از نخود به عنوان صفرا بر (یعنی ضد صفرا) نام برده می‌شود.

در خون حاصل از حجامت افراد صفراوی خون کمرنگ با میزان گلبول قرمز بسیار پائین در اولین لیوان خون‌گیر شده مشاهده می‌شود.

چون در روایات و کتب طب سنتی از صفرا به عنوان سم خون نام برده شده است، پونه (سبزی یا عرق آن) در رفع این عارضه بسیار مفید و کارساز خواهد بود. در یک انسان عادی و سالم میزان صفرا یک درصد باید باشد.

• دم: که به افرادی صاحب این مزاج، دموی گفته می‌شود. دم به معنای خون بوده او مزاج دموی بدین معناست که در بین اخلاط اربعة فرد، میزان دم غالب بر سایر اخلاط است. در یک انسان عادی و سالم میزان دم، باید 49 درصد باشد در روایات از مزاج دم به بهترین مزاج تعبیر شده و توصیه شده که زنان باردار در ماه پنجم و ششم دوران بارداری حجامت کنند تا فرزندانی با مزاج دموی داشته باشند. خون از آنجا که گرم و تر است افراد با مزاج دم غالباً بدنی با حرارت بالا و پوست مرطوب دارند. معمولاً بیماری‌های افراد دموی به علت کثرت خون و یا اصطلاحاً قلیان (جوشش) خون پیش می‌آید که حجامت در این افراد می‌تواند بهترین راه درمان بیماری‌ها، از جمله میگرن و سینوزیت باشد، ضمن اینکه بیشتر، گر گرفتگی در افراد دموی به علت گرمای خون پیش می‌آید. شاخص‌ترین علامت ظاهری افراد دموی برجسته بودن رگهای بدن به خصوص پشت دستان فرد می‌باشد.

افراد با مزاج دم معمولاً مشکلات جنسی دارند که باز بهترین درمان برای آنها حجامت و در صورت لزوم تجویز و ضماد و روغن‌های سرد مثل روغن آفتاب‌گردان (نباتی) می‌تواند در درمان آنها مؤثر باشد.

• بلغم: چون سبک‌تر از سودا و دم است معمولاً حجام در اولین خون‌گیری فرد بلغمی شاهد خون شفاف و کم مایه‌ای خواهد بود. افراد بلغمی به علت سردی این مزاج دارای رنگ پوست روشنی می‌باشند از جمله موهای بور یا سفید و پوست بور و روشن و یا حتی پوست سفید از نشانه‌های افراد بلغمی است.

به طور کلی پوست و مو بهترین و راحت‌ترین راه برای شناخت مزاج افراد است و موی تیره و خشن نشانة فردی با مزاج گرم و موی روشن و نازک (لخت) نشانة فردی با مزاج سرد است. [دم و صفرا گرم هستند، سودا و بلغم سرد هستند] . افراد بلغمی علاوه بر پوست و موی روشن و شفاف دچار چاقی شکمی و مقداری هم چاقی از ناحیة پهلو می‌باشند که البته با تعدیل بلغم خود و روی آوردن به مصرف موادی که گرم و خشک هستند مثل خرما و زیره و اسپند و... می‌توانند از چاق شدن مفرط جلوگیری به عمل آورند و با مصرف مواد مسهل و تخلیه روده و معده از چاقی خود بکاهند.

افراد بلغمی غالباً از نفخ معده و سردی سر دل رنج می‌برند که می‌توانند با تجویز پزشک معالج، با ترک سردی‌ها و مصرف گرمی‌جات به سلامت معده و به طور کلی سلامت جسم خود کمک کنند، چون بر مبنای طب یونان [که طب اسلام هم تا حدودی برگرفته از طب یونان است] و قدمتی بالغ بر 4000 سال دارد منشأ تمام بیماری‌ها در معده نهان است و با سلامتی معده تمام امراضی از بدن دفع خواهد شد. (طب اسلامی خون + معده را منشأ سلامتی و بیماری می‌داند) در مناطبع طب اسلامی از یبوست [به عنوان یکی از امراض معده] به ام الامراض تعبیر شده است و لذا یک طبیب حاذق قبل از اینکه توصیه به حجامت به عنوان درمان خونی داشته باشد به تجویز مسهل و تخلیة معدة بیمار توجه می‌کند که در منابع طبی، روش‌های قی و تنقیه پیشنهاد شده است.

(میزان بلغم در انسان سالم یک درصد است).

• سودا: یعنی سیاهی که از سردی و خشکی پدید می‌آمد. تمام مواد خون ساز مثل عدس، جگر و انار سودا سازهستند نه خون ساز به معنای تولید دم از اخلاط اربعه، چه اینکه مصرف بیش از حد اینگونه مواد، باعث غلظت خون خواهد شد. خون از آب، پلاکت و گلبول (قرمز و سفید) تشکیل شده و مواد خون سازی مثل انار، باعث تولید گلبول قرمز خون می‌شوند نه پلاکت که هر چه میزان  گلبول قرمز از حدّ نرمال فراتر رود غلظت خون بیشتر و به همان میزان از گلبول‌های سفید خون که نقش سرباز و تنظیم کننده سیستم دفاعی بدن هستند کم خواهد شد.

پس عدس و جگر هم باید به میزان معمولی مصرف شده و از افراط و تفریط پرهیز شود چه اینکه عامل سکته اعم از قلبی و مغزی، غلظت خون و به تبع آن انسداد عروق و نهایتاً سکت یا همان سکته خواهد بود. برای تعدیل سودا از مواد اسیدی مثل سرکه، لیمو، ترشی‌جات استفاده می‌شود و اینکه از حضرت علی7 توصیه به مصرف سرکه انگبین (سرکه+عسل) شده به خاطر این است که با عسل سردی سرکه رفع شده و از ایجاد عوارضی با منشأ سردی که در قسمت‌های قبل گذشت پرهیز شود.

(میزان سودا در انسان سالم 49 درصد می‌باشد).