تا چند روز میهمان عزیز است؟!

هر چند در روزگاری به سر می بریم که افراد در به جا آوردن صله رحم به یک پیامک و یا تلفن اکتفا می کنند و میهمانی رفتن و میهمانی دادن با وجود مشغله های کاری، بسی سخت و طاقت فرساست. با این وجود هنوز افرادی هستند که به این سنت ارج نهاده و هر از چند گاهی چند روزی را میهمان هم می شوند . این نوشتار متوجه این افراد است هر چند که گمان می رود تعداد اندکی را شامل گردد.

ارزش میهمانی دادن

روایت و حدیث در باب میهمان رفتن و میهمانی دادن فراوان است از آن جمله از امیر م?منان علیه السلام است که فرمود: م?منى مهمان دوست نباشد جز که از گورش برخیزد و رویش چون ماه شب چهارده باشد و اهل محشر نگرند و گویند این جز پیغمبر مرسل نیست، و فرشته‏اى گوید: این م?من مهماندوست است و پذیرائى مهمان و راهى ندارد جز که به بهشت رود. پیغمبر (صلوات الله علیه ) فرمود: چون خدا مردمى را دوست دارد به آنها هدیه‏اى دهد، گفتند آن چه باشد؟ فرمود: مهمان که روزى خود آورد و گناهان خاندان را برد.(آداب معاشرت ( ترجمه بحار الأنوار) / ج‏2 / 297)  اما در این میان لازم به ذکر است که مهمانی نیز دارای آداب و رسوم خاص بود و برای آن نیز قواعدی ذکر شده است و یکی از این قواعد مدت حضور میهمان نزد میزبان است.

بیشتر از سه روز مهمان نباشید

یکی از روایاتی که در آداب میهمانی بسیار تأثیر برانگیز بوده و قابل توجه است مدت زمان مهمان شدن است، رسول خدا (صلوات الله علیه ) فرمود: پذیرائى از مهمان روز اول حق اوست و روز دوم و سوم و اما پس از سه روز صدقه‏اى است که میزبان به مهمان میدهد سپس فرمود: هیچ کس از شما در منزل برادر خود آنقدر نماند که او را گنهکار پندارد عرض شد یا رسول اللَّه چگونه گنهکارش مى‏پندارد؟ فرمود این قدر می ماند که میزبانش نمی تواند خرج او را تأمین نماید. (الخصال/ ترجمه فهرى /  ج‏1 / 167) عزت  و کرامت انسانی از جمله مواردی است که در اسلام بدان سفارش فراوانی شده است کرامت در لغت یعنی گرامی داشتن و بزرگداشت دیگران(افراد) کرامت و عزت و بزرگواری جزئی از سرشت انسان است . این است که اگر انسان خود را آنچنانکه هست بیابد کرامت و عزت می یابد، از این رو  انسان از دست زدن به عملی که عزت و احترام وی و در نهایت کرامت او را خدشه دار سازد نهی شده است.

عزت و احترام شرط لازم میهمانی

حضرت امام صادق علیه السّلام مى‏فرماید که: بزرگ نمى‏دارد عزّت و حرمت مسلمانان را مگر کسى که عظیم کرده باشد خداى تعالى عزّت او را بر مسلمانان. حاصل آنکه هر که از براى خدا، عزّت و حرمت م?منان و مسلمانان بجا مى‏آرد و تعظیم ایشان محض از براى خدا مى‏کند، حضرت خداوند عالم نیز او را در نظرهاى مردم عزیز و محترم مى‏دارد، و هر که مبالغه در احترام الهى و رسول او بیشتر مى‏کند، البتّه احترام و عزّت م?منان را نیز بیشتر مى‏کند، و هر که در پى استخفاف م?منان است و ایشان را به نظر حقارت نظر مى‏کند و مرتبه ایشان را سهل مى‏گیرد و رخنه در احترام ایشان مى‏کند، به تحقیق که استخفاف انبیا کرده است و پرده حرمت انبیا را دریده است. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/  431  ) روایت دیگری در باب حرمت مومن چنین است ابراهیم بن عمر از امام صادق (علیه السلام) نقل مى‏کند که فرمود: حرمت م?من از کعبه بزرگتر است. روایت مذکور در باب آداب میهمانی چنین جلوه گر می شود که فرد با حضور بی اندازه اش نزد میزبان ممکن است سختی ها و معضلاتی را در انجام امور روزمره و یا تهیه اسباب پذیرایی برای او فراهم آورده و در نهایت نارضایتی میزبان از حضور میهمان را موجب گردد که همین امر امکان خدشه دار ساختن حرمت و عزت مومن را با خود به همراه دارد که در این صورت احترام خداوند نیز خدشه دار می گردد چرا که «کسى که برادرش را احترام و تکریم کند، خدا را احترام کرده، به نظر شما خداوند متعال با کسى که خدا را احترام کند چه مى‏کند؟».(آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی) /311)  عدم تکریم برادر مومن یعنی عدم تکریم خدا.

عبد اللَّه بن سنان مى‏گوید: امام صادق (علیه السلام ) فرمود: شرافت م?من در نماز شب او، و عزّت او در پرهیز از آزار مردم است. (همان /ص 17) و  فرمودند : صله رحم کن اگر چه به یک آشامیدن آب باشد، و بهترین صله رحم آزار نرسانیدن به اوست. (مشکاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى /333)  این روایات را نیز به نحوی می توان در ربط و نسبت با مدت میهمانی قرار داد چرا که میهمان با حضور بیش از سه روز خویش در نزد میزبان ممکن است موجبات آزار و اذیت وی را فراهم سازد چرا که آزار دادن نمونه های متعددی داشته و  یکی از این موارد می تواند به تکلّف انداختن میزبان توسط میهمان باشد. از این رو رعایت کردن حد اعتدال در این مورد نیز از شروط لازم یک زندگی مدبرانه و دین مدارانه است .

میهمان گرچه عزیز است ولی همچو نفس          خفه می سازد اگر آید و بیرون نرود